ingrepen

Ziekte van Menière

Achtergrond
De ziekte van Menière is een aandoening waarvan de oorzaak onbekend is en die zich uit door aanvallen van draaierigheid, gepaard gaande met gehoorverlies, oorsuizen (“tinnitus”) en een drukgevoel ter hoogte van het aangetaste oor.

Oorzaak

De juiste oorzaak van de ziekte van Menière is niet gekend. Men spreekt van een “hydrops labyrinthi” of een “endolymphatische hydrops”, waarmee men verwijst naar het opgeblazen aspect van een van de compartimenten (de “scala media”) in het slakkenhuis, zoals dat te zien is bij lichtmicroscopisch onderzoek. De meest gangbare theorie gaat ervan uit dat de druk van het vocht in dit compartiment bij Menière patiënten te hoog is en dat af en toe de wand daardoor scheurt. Dit laatste zou dan verantwoordelijk zijn voor de acute aanval. De gescheurde wand zou vervolgens terug helen, waarna de drukopbouw opnieuw kan beginnen. De oorzaak van de verhoogde druk is onbekend. Verschillende oorzaken worden in de literatuur vermeld, doch deze zijn allen speculatief: erfelijke factoren, virale factoren, omgevingsfactoren, anatomische factoren, etc.

Symptomen

Een typisch patroon van de ziekte van Menière is er een van herhaalde "aanvallen" van zeer uitgesproken evenwichtsproblemen, gepaard gaande met misselijkheid, overgeven, gehoorverlies, tinnitus en drukgevoel. De patiënt ervaart plots een enorme draaierigheid, waarbij hij het gevoel heeft dat de kamer rondom hem draait. Hij is daarbij misselijk en moet gaan liggen. Na enkele uren ebt de draaierigheid weg en kan de patiënt terug op komen. Hij voelt zich nog enkele dagen zweverig en dan is de aanval meestal gedaan.

Het gehoorverlies is typisch een laag frequent perceptief verlies, "fluctuerend" van karakter. Daarmee wordt bedoeld dat het gehoorverlies tijdens de aanval het meest uitgesproken is om vervolgens terug te verbeteren. De recuperatie is meestal evenwel niet volledig, zodat na meerdere aanvallen het gehoor definitief aangetast kan blijven. Uiteindelijk kan dit resulteren in een permanent gehoorverlies, matig tot zeer ernstig.

Ook het oorsuizen is eerst beperkt tot de aanvallen, doch in een verder stadium blijft dit ook permanent aanwezig.

Alhoewel er geen duidelijk oorzakelijk verband bekend is, bestaat er voor de meeste clinici toch een manifeste relatie met stress, met emotionele factoren en met een bepaald karakter of persoonlijkheid. Vaak is er sprake van een vicieuze cirkel, waarbij de schrik voor een aanval zodanig veel stress veroorzaakt, dat deze ook inderdaad de volgende aanval uitlokt. Ook het aanpassen van hoortoestellen kan zo stresserend zijn voor deze patiënten dat een aanval wordt uitgelokt.

Diagnose

Aangezien de belangrijkste diagnostische criteria subjectief zijn, is een zekerheidsdiagnose vaak niet te stellen. De “American Academy of Otolaryngology, Head & Neck Surgery” heeft daarom een "diagnostische schaal" voorgesteld. Volgens die schaal mag men de diagnose van Menière stellen mits aan volgende drie voorwaarden voldaan is:

Twee of meer aanvallen van vertigo die minstens 20 min duren
Minstens 1 audiometrie waarop gehoorverlies te zien is
Tinnitus of drukgevoel

Als niet aan alle drie de voorwaarden voldaan is, mag men de diagnose niet stellen, doch moet men spreken van een "waarschijnlijkheidsdiagnose" of van een "Menièriform beeld" .

De hydrops kan gedocumenteerd worden door een electrocochleografie.

Evenwichtsonderzoek (“ENG”) heeft weinig waarde in de diagnose. Vaak zijn de bevindingen normaal doordat de evenwichtskanalen niet aangetast zijn. Meer complexe en klinisch weinig gebruikte onderzoeken zouden mogelijks meer kunnen bijdragen tot de diagnose.

Therapie

Therapeutisch zijn er meerdere mogelijkheden, allemaal met een wisselend effect.

de belangrijkste therapie is wellicht een goed gesprek met de patiënt, waarin de fysiopathologie wordt uitgelegd en waarin het belang van stressreductie wordt benadrukt. Het is nuttig eventuele stressfactoren te anticiperen door reeds op voorhand de beperkingen van de voorgestelde therapie te bespreken.
Betaserc (betahistidine): dit is een medicament dat stabiliserend werkt op de druk van het vocht in het slakkenhuis. Het is de standaard therapie van Menière.
Andere medicatie: vaak worden diuretica en/of neuroleptica op chronische basis gegeven met wisselend succes. Agyrax en Dogamtil zijn medicamenten die bij een acute aanval kunnen helpen.
Dieet: men neemt aan dat zout- en cafeïne-beperking een gunstige invloed heeft op het verloop van Menière.
Chirurgie: alle chirurgische opties zijn controversieel en worden slechts in beperkte mate toegepast en hoe dan ook beperkt tot de "therapie resistente" gevallen

Toediening van toxische medicatie (aminoglycosiden): via een insnede in het trommelvlies wordt een aminoglycoside met selectief toxisch effect op het evenwicht toegediend ten einde het evenwichtsorgaantje uit te schakelen.
Doorsnijden van de evenwichtszenuw: hierbij wordt selectief de nervus vestibularis doorgesneden; de storende signalen vanuit het evenwichtsorgaantje worden op die manier niet meer doorgegeven naar de hersenen.
Chirurgie van de saccus endolymfaticus: het plaatsen van een "shunt” in de saccus endolymfaticus of decompressie van de saccus: dit is een oude therapie die tot doel had de druk te stabiliseren. Het is bewezen dat deze therapie geen effect heeft en daarom wordt deze niet meer toegepast.

Deze informatie is vanzelfsprekend zeer algemeen en kan voor een individuele patiënt onvolledig of onjuist zijn. Bespreek daarom altijd uw individueel dossier met uw NKO-arts.